Romanya Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Sorin-Mihai Grindeanu AY DİALOG Dergisin 3.sayısı – Romanya Milli Gününe Özel Yayın için bir röportaj verdi.
- Ukrayna’daki savaş ve Karadeniz bölgesindeki güvenliğe yönelik tehditler bağlamında, bölgesel bağlantıda Romanya ve Köstence Limanı’nın rolü önemli hale geldi. Karadeniz bölgesindeki bu deniz ve demiryolu ulaşımının yeniden yapılanmasını nasıl görüyorsunuz?
Bölgesel bir kargo merkezi olarak Köstence Limanı’nın stratejik rolü her zamankinden daha önemli ve bölgedeki kargo trafiği için önemli bir rota haline geliyor. Köstence limanı, Batı ve Doğu-Orta Avrupa ile Orta Asya, Uzak Doğu ve Kuzey Afrika arasındaki bağlantı için hayati bir deniz merkezi haline geldi. Limanın önemi aynı zamanda Tuna Nehri ile olan stratejik deniz bağlantılarından ve aynı zamanda hem Avrupa Birliği’nin diğer üye devletleriyle hem de AB alanı dışındaki devletlerle demiryolu veya karayolu ile verilmektedir.
Karadeniz bölgesindeki mevcut bağlamda, Romanya’nın sunduğu istikrar, güvenlik ve yatırım ortamı, bizi Asya ile Avrupa arasında bir dönüm noktası olarak gösteren değerlerdir. Köstence Limanı da ulaşım yollarını yeniden yapılandıran önemli bir aktördür.
Küresel düzeyde, Köstence Limanı, bir gıda krizinden kaçınmada belirleyici bir rol oynayarak, en çok ihtiyaç duyan ülkelere tahıl ihracatı için önemli bir koridorun parçası haline geldi. Ukrayna’nın dünyanın önde gelen tahıl ihracatçılarından biri olduğunu ve özellikle Afrika ve Asya’daki ülkelerin Ukrayna üretimine bağlı olduğunu unutmayalım.
- Bu yılın başından bu yana çok sayıda karayolu altyapı projesine başlandı. Altyapı projelerinin geliştirilmesinde yasal çerçevenin iyileştirilmesi hakkında bize neler söyleyebilirsiniz?
2021’de Romanya Hükümeti, karayolu altyapı projelerinin uygulanmasında ulusal düzeyde tutarlılık eksikliğini önlemek için 2021-2030 dönemi için net hedeflerin belirlendiği ulaşım altyapısının geliştirilmesine yönelik Yatırım Programını kabul etti.
Bu Programın üçlü bir rolü vardır: yatırımlara öncelik verilmesi; 2016 yılında kabul edilen Romanya Genel Ulaşım Ana Planının uygulama stratejisinin güncellenmesi ve ilgili kamu politikaları ve ulusal ulaşım altyapısı hedeflerine ulaşılmasına dâhil olan tüm kurumlar için bir referans çerçeve belgesi.
Belirlenen önceliklere dayalı olarak, sırasıyla Romanya’nın kullanabileceği ana finansman kaynaklarının korelasyonundan başlayarak 10 yıllık uygulama için gerekli finansmanı sağlamak için bir strateji geliştirildi: Romanya’nın Ulusal İyileştirme ve Direnç Planı (PNRR), Ulaştırma Operasyonel Programı (POT), Avrupa Bağlantı Aracı (CEF 2.0) ve devlet bütçesi.
Dolayısıyla, Yatırım Programı’nın projelerin verimli bir şekilde yönlendirilmesini ve böylece on yılın sonunda Avrupa Birliği’nin diğer Üye Devletleri ile karşılaştırıldığında gelişmişlik açığının büyük bir kısmının kapatılmasını hedeflediğini söyleyebiliriz.
Altyapı projelerinin geliştirilmesi için gerekli çerçevenin iyileştirilmesi ve aynı zamanda 2022 yılının Romanya için çok önemli bir yıl olması nedeniyle, ekonomik kriz bağlamında ve ekonominin yeniden canlandırılması ve sürdürülebilir kalkınmanın yeniden sağlanması ana hedefleri kapsamında, hem kamu alımları alanında hem de ulusal çıkarlara yönelik ulaşım altyapısı alanında bir dizi yasal değişiklik kabul edilmiştir.
Faydaların daha eksiksiz bir resmi için, kamu ihaleleri sektöründeki ana değişikliklerin aşağıdakileri amaçladığını söyleyebilirim: Kamu yatırımlarını kolaylaştıran basit, net, istikrarlı ve öngörülebilir bir düzenleyici çerçevenin sağlanması; PNRR uygulama prosedürünün başlatılması bağlamında PNRR aracılığıyla sağlanan fonların kullanım oranının arttırılması; kavramların birleştirici olmayan bir şekilde yorumlanmasının önlenmesi, aynı zamanda yasal hükümlerin mevcut ekonomik ve sosyal gerçeklikle uyumlu hale getirilmesinin sağlanması ve son olarak, kamu kurumlarının idare ve yatırımların organizasyonu.
Hâlihazırda etkisini göstermeye başlayan bu iyileştirmeler, ilgili teknik onayların alınması için gereken süreyi azaltarak, kamu ihale usullerinin performansını basitleştirerek ve finansman kaybını önleyerek kamu yatırım projelerinin daha kısa sürede hayata geçmesini sağlamıştır.Kamu yatırımları alanında 26/2022 sayılı Olağan Üstü Hal Yönetmeliği ile kabul edilen ana değişiklikleri size hatırlatmak istiyorum:
- Fiyat güncellemesi artık eski düzenlemelere göre 12 ay sonra değil, sözleşmenin imzalanmasından 6 ay sonra yapılabilir.
- Sözleşme alıcıları yüklenici ve tedarikçilere doğrudan ödeme yapabilecek ve fesih durumunda sözleşmeyi başka bir yüklenici devralabilecektir.
- İşler istikrarlı bir hızda ilerlemezse, yükleniciler fesihten önce yalnızca 3 kez bilgilendirilecek ve bundan sonra duyuru olmaksızın ihale usulüne girilebilecektir.
- Mevzuata 3 ayda bir iyi hal, davranış belgesi verilmesi zorunluluğu getirildi.
- Ayrıca, temyizi kaybeden şirketlerin tahvillerine el konulması için yetkililer zorunlu olarak yasal yollara başvuracaktır.
- Devletin kamu mülkiyeti ile kamu kurum ve kuruluşlarının idaresindeki araziler, kamulaştırma usulünün başlatılmasını onaylayan Hükümet kararı ile birlikte ve aynı zamanda yan dere yatağında bulunan arazilerde çalışmaların yürütülmesi için proje faydalanıcısı lehine geçici yönetim hakkı tesis edilerek, diğer formaliteleri tamamlamaya gerek kalmadan, kamulaştıranın idaresine devredilecek;
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı artık ulusal çıkarlara yönelik ulaşım altyapısı için mühendislik yapılarına ilişkin özel teknik düzenlemeleri onaylama konusunda münhasır yetkiye sahiptir; imar belgesi ve yapı kullanma izin belgesi düzenlenmesi talebinin iletilmesinden itibaren 15 takvim günü, imar belgesi ile talep edilen onayların verilmesi için 10 takvim günü süre belirlenmiştir. Sunulan belgelerin eksiksiz olmaması durumunda, bu kuruluşlar, faydalanıcının açıklama gerekliliklerine göre yaptığı işlemlerden sonra yalnızca bir kez görüş bildirebilir ve bundan sonra başka talepte bulunamazlar. Yetkili makamların ihbar veya izinleri belirlenen süreler içinde vermemesi durumunda, faydalanıcı tarafından sunulan belgelerin uygun ve eksiksiz olduğu kabul edilir ve bu durumda ilgili makamlar, izinleri 5 gün içinde vermekle yükümlüdür. Bu 5 günlük süreye de uyulmaması halinde ilgili belgelerin zımnen düzenlendiği kabul edilecektir. Zımni düzenleme, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı yetkililerinin yapı ruhsatını zamanında vermemesi durumunda da geçerlidir.
Kısmi faturalar için borçlu olunan tutarlardan art arda kesintiler yapılması veya tutarın bir kısmı için banka havalesi, miktarın bir kısmı için kısmi faturalar için ödenmesi gereken meblağlardan ve miktarın üçüncü kısmı için bir sigorta şirketi tarafından düzenlenen menkul kıymetlerden müteakip kesintiler gibi kanunda öngörülen iki veya daha fazla kuruluş yönteminin birleştirilmesi suretiyle iyi icra garantilerine ilişkin değişiklikler de yapılmıştır. Bu yılki yasal değişikliklerle, büyük altyapı sözleşmelerinin sorunsuz yürütülmesini amaçlayan başka önlemler getirdik. Örneğin, işlerin yeniden başlatılması için sürelerin kısalmasına yol açan, ulusal çıkarlara yönelik ulaşım altyapı sözleşmelerinin yalnızca yüklenicilerin münhasır kusuru nedeniyle feshedildiği durumlarda, duyuru olmaksızın müzakere etmek artık mümkündür. Ayrıca, faydalanıcıya sadece yapım işi veya hizmet sözleşmesinin bitiminde değil, sözleşmenin ifası sırasında da her 90 günde bir bazı kesinleştirici belgeler düzenleme imkânı getirildi; bu önlem, disiplinli olmayan yüklenicilerin daha fazla ihale almasını engelleyecektir. Art arda gelen üç kriz durumunun yarattığı öngörülemeyen nedenlere bağlı olarak yapım işi ve ürün alımına ilişkin sözleşmelerin ayarlanması durumu düzenlendi: COVID-19 salgını sonrası durum, Ukrayna’daki silahlı çatışma ve enerji krizi. Bu önlem, sözleşmelerini sürdürmek isteyen ancak örneğin gerekli inşaat malzemelerinin fiyat artışından kaynaklanan mali zorluklarla karşılaşan ciddi yüklenicileri desteklemek için geliyor.
- Ulusal Demiryolu Şirketi CFR S.A.’nın modernizasyonu için Ulaştırma Bakanlığı tarafından hangi projeler yürütülmektedir? Demiryolları alanında bölgesel bağlanabilirliği geliştirmek için Türkiye ile yapılan projeler de hedefleniyor mu?
Şu anda, ROMANYA DEMİR YOLLARI CFR SA Şirketi , farklı aşamalarda (fizibilite etütlerinin veya tasarımın hazırlanması), geri ödemesiz dış finansman ile bir dizi proje hazırlamaktadır; bu projelerin bir kısmı Romanya’nın güney sınırına bağlanacak ve zımni olarak Türkiye ile bağlantı sağlanmasına izin verecektir.
Bu projeler şunları içermektedir: Craiova – Caransebeş (225.287 km) demiryolu hattının rehabilitasyonu; Köstence Limanı’ndaki demiryolu altyapısının modernizasyonu (271,4 km – tek hat); Ploiești Triaj – Focșani (43 km) demiryolu hattının rehabilitasyonu; Focșani – Roma demiryolu hattının rehabilitasyonu (147 km); Roman – Iaşi – Frontieră (140 km) demiryolu hattının rehabilitasyonu.
Bu projelere Paşcani – Dărmănești (71 km) ve Dărmănești – Vicșani – Frontieră (34 km) demiryolu hatlarının rehabilitasyonu da eklendi. Ayrıca Bükreş’teki Kuzey Tren İstasyonu da dahil olmak üzere Romanya’daki 47 tren istasyonunun modernizasyonu, 149 adet köprü, altgeçit ve tünelin rehabilitasyonu, 150 demiryolu hemzemin geçidinin modernizasyonu ve Bükreş Kuzey – Jilava – Giurgiu Nord – Giurgiu Nord Frontieră (80 km) demiryolu hattının modernizasyonu da vardır. Aklımızdaki elektrifikasyon, modernizasyon ve rehabilitasyon çalışmaları bununla da kalmıyor. Elektrifikasyon için Köstence-Mangalia (43 km) ve Rădulești – Giurgiu (57 km) demiryolu hatlarından ve modernizasyon için Bükreş – Craiova demiryolu hattından (206 km), Coșlariu – Cluj Napoca (99 km); Apahida – Suceava (310 km) hatlarından bahsedebiliriz. Bükreş Demiryolu Kompleksi’ndeki (605 km) hatlar ve tesisler ile Predeal – Braşov güzergahındaki bir demiryolu bölümü de modernize edilecektir. Ve son olarak, Craiova – Calafat demiryolu hattının (106 km) rehabilitasyonu ve elektrifikasyonu projemiz, Bükreş – Henri Coandă Uluslararası Havaalanı demiryolu hattının II. Aşama modernizasyonu ve Predeal – Bükreş demiryolu bölümü – Köstence’de ERTMS sisteminin uygulanması projemiz ve GSM-R sisteminin birincil demiryolu ulaşım ağına (367 km) genişletilmesi projemiz vardır.
Sonuç olarak, Romanya’nın demiryolu taşımacılığı alanı da dahil olmak üzere kapsamlı bir modernizasyon sürecinde olduğunu söyleyebilirim.
- ANCOM’un başındaki görev süreniz boyunca, 6 Eylül – 14 Ekim 2022 tarihleri arasında, Romanya’daki organizasyonunu aldığınız, dünya çapında bilgi ve iletişim teknolojisi (BİT) sektörü için büyük önem taşıyan Uluslararası Telekomünikasyon Birliği Tam Yetkili Temsilciler Konferansı’nın 21.’sine Romanya ev sahipliği yaptı. Romanya telekomünikasyon alanında hangi konumdadır?
2021 yılına kıyasla ulusal olarak elektronik haberleşme ağları ve hizmetlerinin sağlanmasından elde edilen gelirlerin yıllık % 2 artış kaydettiğini söyleyebilirim. Toplam 17 milyar Lei böylece aşılmış oldu ve bu da GSYİH’da %1,45’lik bir payı temsil ediyordu. Ayrıca, hem telekomünikasyon alanını hem de BT alanını içeren tüm BİT sektörü, Romanya’nın GSYİH’sının yaklaşık %7’sine katkıda bulunmaktadır. Bilişim ve Telekomünikasyon sektörü, toplam çalışan sayısının yaklaşık %2,7’sini temsil eden yaklaşık 180 bin kişinin burada çalışması nedeniyle, pratikte Romanya’daki işgücü piyasasının önemli bir bileşenini oluşturur hale geldi. Buna ek olarak, Avrupa düzeyinde Romanya, işgücündeki kadın BİT uzmanlarının oranıyla gurur duyabilir, çünkü 2. sıradayız ve BİT alanında mezun sayısı açısından da 4. sıradayız. Elektronik haberleşme sektörüne dönersek, Romanya’daki sabit internet bağlantılarının %85’inin en az 100 Mbps indirme hızına izin verdiğini söyleyebilirim. Hatta 2021’de özellikle kırsal kesimde sabit internet bağlantılarının omzunun %7 arttığı tespit edildi, bu da kırsal ve kentsel alanlar arasındaki dijital uçurumun azalmasına dair iyi bir sinyaldir. Ardından, Dijital Ekonomi ve Toplum Endeksi’nin (DESI) 2022’nin son baskısında belirtildiği gibi çözmemiz gereken ana sorunlar, dijital teknolojilerin ve dijital kamu hizmetlerinin entegrasyonu ve elektronik iletişim alanında etkisiyle dijital becerilerin artması ile ilgili olanlardır. Bu anlamda, Romanya’nın İyileşme ve Direnç Planı, dijitalleşmenin DESI’nin tüm boyutlarına, yani dijital beceriler, bağlantı, işletmelere destek ve dijital kamu hizmetlerine tam entegrasyonu için önemli önlemler içeriyor ve yaklaşık 6 milyar avroluk yatırım planlanıyor.
- Bu yılın Mart ve Nisan aylarında Türkiye ve Abu Dabi’ye resmi ziyaretlerde bulundunuz, İstanbul’da Türkiye Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay ile Romanya-Türkiye Karma Ekonomik İşbirliği Komisyonu’nun (KEK) 27. oturumuna eşbaşkanlık yaptınız. KEK’in oturum aralarında düzenlenen Ekonomi ve Yatırım Forumu’na hem Romanya’dan hem de Türkiye’den rekor sayıda katılımcı şirket kaydedildi. Romanya’da yatırım yapmak isteyen yabancı firmalara önerileriniz nelerdir?
28-29 Mart 2022 tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirilen Karma Komisyon çerçevesinde imzalanan Protokol uyarınca, bu yıl 1 Mayıs’tan (2022) itibaren yük araçları için transit trafik serbestleştirildi. Genel bir bakış açısından, 01.01.2021 ile 31.10.2021 tarihleri arasında Romanya’ya giriş yapan Türkiye’de kayıtlı araç sayısının 232.369 olduğunu söyleyebilirim; bunların 183.656’sı transit; 40.597’si doğrudan trafik ve 8.116’sı üçüncü bir ülkeye giden araçtır. 01.01.2022 – 31.10.2022 döneminde 320.440 araç Romanya’ya giriş yaptı; bunların 266.253’ü transit, 47.043’ü doğrudan trafik ve 7.144’ü üçüncü bir ülkeye giden araçtır. Romanya’da yatırım yapmak isteyen yabancı şirketlere, ulusal ulaşım altyapısının hem ulusal hem de bölgesel düzeyde artan hareketliliğe yol açacak şekilde sürekli ve hızlandırılmış bir gelişme içinde olduğuna dair güvence verebilirim. Ve bu gelişme, Romanya’nın mevcut jeopolitik bağlamdaki konumuyla birlikte önemli iş fırsatları sunmaktadır. Romanya liman platformuna entegre faaliyetler geliştirme potansiyeli olan Şirketlere de dikkatlerini Romanya’ya yöneltmekten çekinmemelerini tavsiye edebilirim. Romanya limanlarına, özellikle büyük, kapasite geliştirme projelerine, orta ve uzun vadede gerçekleştirilebilecek projelerine bariz bir ilgi vardır. Yeni liman bölgelerinin genişletilmesine ve satın alınmasına yol açacak önemli yatırımlar için şimdiden ileri düzeyde görüşmeler yapıyoruz. Aynı zamanda, Köstence liman bölgesi, malların geçişini destekleyecek yeni ekonomik faaliyetlerin geliştirilmesi ve lojistik merkezlere yapılan yatırımlar için idealdir. Elbette, kargo trafiğini ve yeni iş fırsatlarını çekmek için Köstence Limanı’nın diğer Karadeniz limanlarıyla bağlantısını artırmakla ilgileniyoruz. Altyapı alanında, başbakan yardımcısı ve ulaştırma portföyünün sahibi olarak, Türk inşaat ve mühendislik şirketleri de dâhil olmak üzere, büyük altyapı hedeflerini başarıyla tamamlayarak, PNRR’nin sunduğu fırsatlardan yararlanabileceklerine güveniyorum. %60-%70’i yeni altyapı ağlarının oluşturulmasına ayrılan 29,2 milyar Euro’luk bir bütçeyle PNNR, Romanya’daki ekonomik ortamın sağlanması ve güçlendirilmesi için iyi bir fırsat sunabilir. Böylece aralarında Türkiye’den de olacağını umduğum ciddi girişimcilerin buraya yatırım yapmak için ek bir nedenleri olacaktır. Bildiğiniz gibi Romanya için ulaşım altyapısının geliştirilmesi, 2016-2030 dönemi için büyük müdahalelerin planlanması, önceliklendirilmesi, programlanması, finansmanı ve uygulanması için ulusal araçlar olarak Romanya Genel Ulaştırma Ana Planı ve Uygulama Stratejisi’nde yer alan orta ve uzun vadeli stratejik bir hedeftir. Birlikte inşa etmek, temel değeri bağlanabilirlik olan ve burada, Türk şirketlerinin uzmanlığı da dâhil olmak üzere, önümüzdeki yıllarda Romanya’daki başarılarının temelini oluşturabilecek ortak bir kalkınma perspektifinin kanıtıdır. Görev süresinin başlangıcından bu yana, Romanya Hükümeti, iş dünyası ve temsili kuruluşların temsilcileriyle sürekli bir diyalog içinde olmuştur. Yeni vergiler getirmeyeceğiz; mevcut olanları artırmayacağımıza söz vermiştik ve sözümüzü tuttuk. Onlar olmadan iş planlarının geliştirilemeyeceği istikrar, tutarlılık ve öngörülebilirlik sağladık. Yatırımları destekleyen ve son 32 yılda yatırımlara en büyük tutarı tahsis eden – devlet bütçesinden 90 milyar Lei’nin üzerinde – hükümet olmaya kararlıyız. Bu hükümet politikası, bu yılın ilk yedi ayında %43’ün üzerinde bir artışla ve hem de Avrupa fonlarının emilim oranında artışla, geçen yılın aynı dönemine kıyasla, yansıyan doğrudan yabancı yatırım dinamiklerinden de yararlandı. Ülkenin modernleşmesi ve kalkınması, 2029 yılına kadar kullanacağımız Avrupa bütçesinden 90 milyar Euro’luk bir finansman paketinden yararlanıyor. Bu etkileyici meblağların etkisi, ekonomide yaratılan etkilerle çarpılacaktır. Bu arada, çoğu enerji kaynaklarıyla ilgili olan yeni zorluklar eklendi. Romanya, bölgede bir enerji güvenliği direği olmak için yatırım yapmaya kararlı ve bu yönde doğru yoldayız. Aynı zamanda Ulusal İyileşme ve Direnç Planı (PNRR/PNRR) aracılığıyla taahhüt ettiğimiz yeşil projeleri de destekliyoruz çünkü bu enerji krizini bir noktada aşacağız. İklim nötrlüğe geçiş, enerji geçişi ve dijital dönüşümün yanı sıra terk edilmemesi gereken bir hedeftir.
Romanya, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı aracılığıyla, katıldıkları ihaleler sonucunda elde ettikleri sözleşmeleri başarıyla yürütebilecek teknik ve mali kapasiteye sahip tüm şirketlere açıktır.
Hâlihazırda Romanya’da bulunan şirketler veya işlerini burada genişletmekle ilgilenenler için, yeni Yatırım Planı ve Ulusal İyileşme ve Direnç Planı’nda yer alan çok sayıda projeye dâhil olma davetini ciddiyetle yineliyorum. Türk yatırımcıların bu fırsatları her iki ülke yararına somut sonuçlarla gerçekleştirme yeteneğine sahip olduğuna inanıyorum.